Монтенегрогийн сонгуулийн мониторингийн туршлага

Монтенегрогийн ажиглагчдын багийн оролцоо сонгуулийн үйл явцыг илүү сайн зохион байгуулахад нөлөөлдөг, эдгээр байгууллагаас гаргасан саналууд сонгуулийн тухай хууль, сонгуулийн зохион байгуулалтыг өөрчлөхөд нөлөөлж ирсэн.

“Ардчилсан сонгууль: Иргэний нийгмийн хяналт” олон улсын бага хуралд Монтенегрогийн СЕМИ Мониторингийн Төвийн мэргэжилтэн Бранка Тодоровиийн тавьсан илтгэл

Монтенегрогийн улс төрийн нөхцөл байдал

• Коммунист нам доторх шинэчлэлийн хүчнүүд тэмцэл хийж, олон намын тогтолцоог үүсгэсэн
• Шилжилт
• Сонгууль, сонгуулийн үр дүнд үл итгэх байдал газар авсан

Олон улсын ажиглагчдын баг

• 1997 оны 10-р сарын 5-нд болсон Ерөнхийлөгчийн сонгууль нь ЕАБХАБ (OSCE) ба Екоммюнитигийн Ажиглалтын албаныхны хамтран ажигласан анхны сонгууль болсон (23 орны 61 ажиглагч)
• Монтенегрогийн ажиглагчдын багийн оролцоо сонгуулийн үйл явцыг илүү сайн зохион байгуулахад нөлөөлдөг, эдгээр байгууллагаас гаргасан саналууд сонгуулийн тухай хууль, сонгуулийн зохион байгуулалтыг өөрчлөхөд  нөлөөлж ирсэн.

Олон улсын ажиглагчдын зүгээс сонгуулийн үйл явцыг ажиглах эрх зүйн үндэс

• ЕАБХАБ-ын Копенгагены баримт бичиг, 8-р хэсэг 
• "(8) Оролцогч орнууд гадаадын буюу дотоодын ажиглагчид байлцах нь сонгууль явагдаж буй орнуудын сонгуулийн үйл явцыг сайжруулахад тус болно гэж үзэж байна. Тиймээс тэд ЕАБХАБ-ын бусад оролцогч орнуудаас болон сонирхож буй аливаа зохистой хувийн байгууллагаас үндэсний сонгуулийн үйл явцыг хуулийн хүрээнд ажиглахаар урьж байна. Тэд мөн орон нутгийн түвшинд явагдаж буй сонгуулийг ажиглахад таатай нөхцөл бүрдүүлэхийг хичээнэ. Эдгээр ажиглагчид сонгуулийн үйл явцад оролцохгүй байх үүрэг хүлээнэ.”

Үндэсний ажиглагчдын баг:

• Эрх зүйн үндэс: ЕАБХАБ, 1990 – Копенгагены баримт бичиг
• Депутатууд болон төлөөлөгчдийн сонгуулийн тухай хууль
• Үндэсний ажиглагчдын анхны баг:
• CEMI, 2000 он – Герцег Нови ба Подгорикад болсон орон нутгийн сонгуулийг ажигласан
• Ажиглагчдын аккредитацтай холбоотой бэрхшээлүүд
• Сонгуулийн хорооны гишүүдийн зүгээс учруулсан, санал өгөх газар учирсан бэрхшээлүүд 

Монтенегро дахь сонгуулийн үйл явцын иргэний мониторингийн хөгжил

• Сонгуулийн үйл явцад иргэний оролцоог хангах анхны оролдлого:
• 1998 оны 5-р сар. Парламентын болон орон нутгийн сонгуулийг эрт явуулсан,
• Монтенегрогийн Хельсинки хороо, CEDEM ба CeSID

Подгорика ба ГН-ий сонгуулийн иргэний мониторинг 2000.

• CEMI, 557 ажиглагч/сайн дурыхны баг/ажил
• Ажиглагчдын сургалт
• Тараах материал

Парламентын сонгууль, 2001

• CEMI ба CeSID
• Анх удаа сонгогчдын саналыг давхар тоолох (СПТ) аргыг ашигласан
• REC-ээс Сонгуулиас 2 өдрийн дараа гаргасан албан ёсны дүн нь CEMI-ээс Сонгуулийн шөнө гаргасан урьдчилан таамагласан дүнтэй яг таарсан

Сонгуулийн дүнг хянах нь

• СПТ
• PPVT

Сонгуулийн үйл явцын иргэний мониторингийн үр нөлөө

• Сонгуулийн үйл явцыг тогтмолжуулах
• Өөрчилж, шинэчлэх боломжтой/шаардлагатай асуудлуудад онцгойлон чиглэснээр сонгуулийн үйл явцыг сайжруулах
• Сонгуулийн үйл явцын талаарх иргэдийн ерөнхий мэдлэгийг дээшлүүлэх
• Сонгуулийн үйл явцад итгэх иргэдийн итгэлийг дээшлүүлэх

Бүх нийтийн асуулга, 2006.

Референдум – Монтенегрогийн хараат бус төрийн статусын тухай бүх нийтийн асуулга
Огноо	2006, 5-р сарын 5
Хэрэглэсэн аргачилал	PPVT, PVT
Бүртгүүлсэн сайн дурыхны тоо	1493
Ажигласан санал хураах байрны тоо	1121
Ажигласан санал хураах байрны хувь	100
Үр дүнг танилцуулсан цаг	21:35	22:35	24:00
Дундаж алдаа	0.8%	0.2%	0.0%
Хэрэглэсэн аргачлал	PPVT	PPVT	PVT